„Nemezis i inne utwory poetyckie” Howard Phillips Lovecraft

Nikomu chyba nie trzeba przedstawiać Howarda Phillipsa Lovecrafta, samotnika z Providence, literackiego geniusza, którego twórczość odkryto, niestety, dopiero na wiele lat po tym, kiedy zmarł młodo i w samotności. W dwudziestym pierwszym wieku w kulturze alternatywnej roi się od nawiązań tudzież zapożyczeń ze stworzonej przez mistrza weird fiction mitologii Cthulhu. Jego opowiadania czy krótkie powieści po dziś dzień niepokoją, zachwycają i inspirują. Pewnej części czytelników być może zdarzyło się natknąć na wzmiankę, że Lovecraft to nie tylko proza, ale też poezja – wierszowane utwory mistrza nigdy jednak nie uzyskały popularności równej opowiadaniom grozy. Dzięki uprzejmości wydawnictwa Vesper szeroki odbiorca ma teraz okazję, aby nieco nadrobić zaległości – za sprawą „Nemezis i innych utworów poetyckich”, nowego zbioru dzieł autora w tłumaczeniu Mateusza Kopacza, ilustrowanego miniaturami Krzysztofa Wrońskiego. 

W „Nemezis” znajdziemy trzy podzbiory. Pierwszy z nich, „Grzyby z Yuggoth i inne wiersze”, zawiera ciąg krótkich utworów powiązanych luźno jedną fabułą, opowiadających historię bezimiennego poszukiwacza ezoterycznej wiedzy, który przypadkowo natyka się na księgę-klucz do tajemnic kryjących się za zasłoną rzeczywistości (to właśnie „Grzyby z Yuggoth”), a także wiele innych tekstów – tematycznie zorientowanych wokół mitów Cthulhu bądź nie – mieszczących się w ramach gatunkowych weird fiction. Drugi, „Pozostałe wiersze niesamowite”, nieco odchodzi od tej formuły, wciąż jednak składając się z tekstów z silnym motywem nadprzyrodzonym – a wśród nich jednych z najbardziej monumentalnych poetyckich tworów autora, takich jak „Psychopompos: opowieść rymowana” czy „Astrofobos”. Część trzecia, „Inne wiersze”, gromadzi wiersze Lovecrafta o nieco bardziej „zwyczajnej” naturze – znajdziemy tu teksty okolicznościowe, jak życzenia („Wyrafinowanemu młodemu dżentelmenowi” czy „Do niemowlęcia”), utwory inspirowane klasycznymi tekstami literackimi („Poemat o Ulissesie albo Odyseja”), a nawet… żartobliwe („Do matki w Dniu Dziękczynienia”). Całość wieńczy obszerny dodatek od tłumacza, zawierający dokładną bibliografię, posłowie oraz zbiór komentarzy i objaśnień do poszczególnych utworów.

Nie jestem zwolennikiem recenzowania poezji – tutaj jak nigdzie indziej ważny jest przecież osobisty odbiór utworu, który dla każdego czytelnika może znaczyć coś zupełnie innego, z czymś innym się kojarzyć, budzić zupełnie różne odczucia. Nie mogę jednak nie skomentować jakości tłumaczenia, jakie wykonano na tekście źródłowym. Krótko mówiąc: jest ono bardzo dobre. Mateusz Kopacz nie bawi się tutaj w dosłowność, starając się przede wszystkim oddać głębię poszczególnych wersetów. Często obserwujemy tutaj, że tekst po tłumaczeniu nieco różni się pod względem szczegółowości opisu poszczególnych elementów sceny – niektóre są szerzej, inne bardziej ubogo opisane niż uczynił to autor – zdecydowanie jednak nie można tłumaczowi odmówić wyczucia, z jakim podjął ten dość ryzykowny zabieg przesunięcia ciężaru. Zachowany bowiem został nie tylko sens, ale również swoisty klimat każdego utworu, tak trudny do uchwycenia, gdy pracuje się nad zjawiskiem takim, jak twórczość HPLa. Za solidne przygotowanie merytoryczne i rozumienie kwintesencji tego fenomenu należy się tutaj piątka z plusem.

Możemy to docenić dzięki kolejnemu genialnemu zabiegowi wydawnictwa Vesper – tekstom w przekładzie towarzyszą strona w stronę te oryginalne. Czytelny układ pozwala wnikliwym odbiorcom (takim jak niżej podpisany) analizę porównawczą wers po wersie. A jeśli świetny przekład nie trafi w czyjś gust, zawsze może on salwować się tekstem w pierwotnym jego brzmieniu. To doskonałe rozwiązanie, które powinno być praktykowane znacznie szerzej.

„Nemezis” zostało wydane nie tylko solidnie pod względem praktycznym, ale i estetycznym. Czarno-białe ilustracje Krzysztofa Wrońskiego są minimalistyczne, w kapitalny sposób jednak korespondują z treścią utworów, którym towarzyszą. Dzięki zaś prostej, ale niezwykle starannej kresce świetnie potęgując wrażenie wyobcowania i niepokoju, jakie towarzyszy przy lekturze.

Tak jak poezja nie jest dla każdego, to samo można powiedzieć o „Nemezis”. Specyficzny klimat całości nie każdemu przypadnie do gustu – ba, wiele jest głosów posądzających Lovecrafta o grafomanię czy o to, że jego utwory wierszowane są mało ambitne – jednak to obowiązkowa pozycja dla każdego, kto chciałby nieco staranniej zgłębić twórczość artysty czy zanurzyć się raz jeszcze w tej mgle ponadnaturalnej grozy, ale w nowy, nieznany wcześniej sposób. Warto, zdecydowanie warto doświadczyć tego na własnej skórze.

Dane ogólne:
Tytuł: Nemezis i inne utwory poetyckie
Autor: Howard Phillips Lovecraft
Wydawnictwo: Vesper
Rok wydania: 2019
Liczba stron: 494