"Żniwiarz" Jana Iwańskiego

Są książki, o których pisze się po prostu trudno. I nie mówię tutaj o recenzowaniu ścisłej klasyki, którą wszyscy znają i lubią, i potrzeba odwagi, by przyznać się do tego, że, na przykład, jakoś nas to za serce nie złapało. Nie. To, co sprawia mi największą trudność, to powieści mało znanych autorów, którzy pełni zapału oraz dobrych chęci usiedli, napisali, postanowili przekazać swoją historię światu. Jestem pełen podziwu dla ludzi, którzy są w stanie po prostu stworzyć coś z niczego. Jednak wszystkie te starania, jak ma się okazać, to jeszcze nie wszystko. Oto przed wami, drodzy czytelnicy: "Żniwiarz" Jana Iwańskiego.

Bohaterem "Żniwiarza" jest bezimienny złodziej, który w czasie zuchwałej próby wyprowadzenia posążka z podziemnej świątyni tajemniczego kultu oddającego cześć zapomnianej bogini ładuje się w duże kłopoty. Kłopoty mają postać uroczej niewiasty imieniem Beatrycze, którą ten oswobadza, korzystając z wywołanego zamieszania. Nie dane jest mu jednak odebrać obiecanych wyrazów wdzięczności – oto ledwie noc później Beatrycze zostaje zamordowana, a gdy okazuje się, że była siostrzenicą prawej ręki króla, staje się jasne, że w Królestwie Heromei dzieje się coś dużego. Dodajmy jeszcze fakt, że o morderstwo zostaje oskarżony nikt inny jak nasz bohater, zaś tajemnicze proroctwo mówi, że ów właśnie ma pokonać mroczną boginię, którą wyznaje rosnący w siłę kult...

Narracja w "Żniwiarzu" przypomina trochę coś pomiędzy twórczością Ursuli LeGuin i Roberta Howarda, jeśli chodzi o sposób opisywania wydarzeń. Autor nie zagłębia się nazbyt w szczegóły, serwując nam błyskawicznie informację po informacji. Uzyskana w ten sposób dynamika jest co najmniej interesująca – jeśli taka była intencja, zabieg okazał się aż nadto skuteczny. Nie można tego, niestety, powiedzieć o wielu innych użytych w tej książce zabiegach.

Zacznijmy od najważniejszego – ta sama dynamika, która przez chwilę robi bardzo dobre wrażenie, nie tylko zaczyna męczyć, ale też sprawia, że główny bohater wydaje się pędzić jak po sznurku z miejsca na miejsce w poszukiwaniu kolejnej informacji, którą musi zdobyć, żeby coś tam. Coś, co z początku zanosi się na ciekawą intrygę, bardzo szybko przeradza się w gonitwę. W każdym utworze wartka akcja musi od czasu do czasu na chwilę zwolnić właśnie po to, by unikać takich zjawisk. Zresztą trudno mówić o intrydze – czymś z definicji bazującym na niedopowiedzeniu! - kiedy wprowadzając każdą nową informację, autor uznaje za stosowne uczynić ją tak dobitną, tak widoczną i niepozostawiającą wątpliwości, jak gdyby obawiał się zarzutów o brak logiki. Rozwój wypadków jest dość przewidywalny. Tym bardziej komicznym staje się, kiedy bohater dysponujący takimi samymi wiadomościami co czytelnik przez pół strony rozwodzi się, co to wszystko może znaczyć, podczas gdy odpowiedź na to pytanie poznaliśmy ledwie kawałek wcześniej...

O samym głównym bohaterze też można by powiedzieć wiele, ale nie to, że jest interesujący – stężenie mroku i czegoś, co z założenia miało być cynizmem, przy ciągłych zapewnieniach autora (poprzez opisy), że wszystko, co robi, jest czadowe i efektowne oraz powtarzanych non stop przez innych bohaterów westchnieniach, że on jest taki wspaniały, gwarantuje mu mocną ósemkę w dziesięciostopniowej skali Mary Sue. Pozostali bohaterowie... Nie mają żadnych cech, które można by im trwale przypisać, sposób ich prezentacji jest naiwny, miałki i ubogi, o jakimkolwiek prawdopodobnym rysie psychologicznym nie warto nawet wspominać – szczególnie postaci żeńskich. Pojawiają się dwie i obie niemal natychmiast giną, wcześniej ciągle rozmyślając o głównym bohaterze, próbując go uwieść, albo nawet jedno i drugie. To ich jedyna rola w powieści. Wszystko to sprawia, że obsada "Żniwiarza" pozostaje czytelnikowi absolutnie obojętna od początku aż po zakończenie.

Dialogi? Są. I to najlepsze, co można o nich powiedzieć. Sposób, w jaki zbudowane są wypowiedzi bohaterów w żaden sposób ich od siebie nie odróżnia. Oczywiście, są wyjątki. Postać w Kapturze, czyli główny bohater "Żniwiarza", sili się na kąśliwe, dowcipne uwagi oraz różne hasła mające bez wątpienia podkreślić jego naturę prawdziwego maczo. Reszta brzmi albo drętwo, albo nazbyt pompatycznie, albo miejscami kompletnie bez sensu. Moim faworytem był fragment rozmowy rycerza Dalibora z Kanclerzem. Nie przytoczę go tutaj, powiem tylko, że nie spodziewałem się, że scenkę rodzajową w stylu "wędrowiec z dalekiego kraju przynosi wieści o nadchodzącej zgubie od starego proroka" da się załatwić w sześciu krótkich zdaniach, w których Kanclerz nie tylko w ogóle nie kwestionuje prawdziwości rewelacji, jakie opowiada mu przybłęda, którego pierwszy raz w życiu widzi na oczy, ale też w ogole nie dopytuje się o jakiekolwiek wyjaśnienia zaprezentowanych mu ogólników. "Przychodzę od proroka, będzie śmierć, zuo i łomatkobosko" – "aha, okej, to rzuca nowe światło na sprawę, przyjdź jutro". Jak to dobrze, gdy w urzędzie można coś szybko załatwić!

Jakby tego mało, "Żniwiarz" przejawia spore braki na polu języka, interpunkcji i składni. Jest to o tyle dziwne, że w stopce figuruje pole "korekta" i nie jest ono puste. Powieść nie jest długa, nie można więc usprawiedliwić tego stwierdzeniem, że przy obszernych tekstach nawet najbardziej biegły korektor coś przeoczy. Co i rusz zauważamy, na przykład, wielkie litery używane dowolnie i swawolnie, nawet w zwrotach grzecznościowych (zrozumiałe w korespondencji, ale w prozie?) czy choćby epitetach opisujących bohaterów (takich, które nie są nazwami własnymi!). Dreszcz przerażenia przebiegł mi za to po plecach, kiedy jeden z czarnych charakterów zaśmiał się złowieszczo. O tak: "hahaha". Przykłady można mnożyć...

Cóż powiedzieć? "Żniwiarz" jest powieścią mierną. Nie sposób odmówić mu widocznej pasji i radości, z jakimi tworzył go autor – i to dobrze - jest jednak tworem nieokrzesanym, nieoszlifowanym i po prostu kiepskim warsztatowo. Wszystkie wady, które wymieniłem sprawiają, że polecić go mogę chyba tylko początkującym, domorosłym pisarzom – żeby sami spojrzeli na całą gamę błędów, jakie można popełnić i wyciągnęli z nich wnioski.

Za udostępnienie egzemplarza do recenzji dziękujemy autorowi.

Recenzja napisana dla grupy Śląskich Blogerów Książkowych.

Dane ogólne:

Tytuł: Żniwiarz

Autor: Jan Iwański

Wydawnictwo: Dark Forest

Rok wydania: 2016

Liczba stron: 272