Życie w cieniu szafotu. "Klątwa Tudorów" Philippy Gregory

   Czasy regencji dynastii Tudorów, a zwłaszcza królów Henryka VII i Henryka VIII, pozostają w kręgu szczególnego zainteresowania twórców literatury historycznej, zwłaszcza tej dla kobiet. Nic w tym dziwnego: szczególny charakter obu panów, sposób, w jaki Tudorowie doszli do władzy, a nade wszystko ich relacje z kobietami są tym, co w owej epoce najbardziej fascynuje. O sześciu żonach drugiego z nich ułożono nawet znaną kiedyś wśród angielskich dzieci wyliczankę: „rozwiedziona, ścięta, mogiła, rozwiedziona, ścięta, przeżyła”, która oddaje w przewrotny sposób tragedię każdej z nich. Ten okres w historii Anglii obrała sobie za tło wydarzeń swojej słynnej już serii książek Philippa Gregory, a do moich rąk trafił szósty jej tom, czyli „Klątwa Tudorów”.

   Małgorzata Pole jest teraz zwykłą, cichą kobietą. Córka królów, potomkini dynastii rządzącej Anglią przed przejęciem władzy przez Henryka VII, teraz, po gwałtownej śmierci brata, wydana za mąż za zwykłego rycerza, postanawia usunąć się w cień, by chronić rodzinę przed manią prześladowczą króla. Nie jest jej jednak dane żyć w spokoju – wezwana na dwór z okazji ślubu byłego podopiecznego, Artura, pierwszego syna  króla i następcy tronu z hiszpańską infantką Katarzyną Aragońską, ma pełnić rolę opiekunki i doradczyni młodej pary. Młodzi świata poza sobą nie widzą, jednak ich szczęście kończy się, gdy Artur umiera na angielskie poty, przedtem wymuszając na Katarzynie przysięgę, że wyjdzie ona za mąż za jego brata, Henryka, i zostanie królową, by poprowadzić porywczego i niezdecydowanego młodzika i uczyć go dbania o dobro królestwa. Hiszpańska księżniczka posuwa się do kłamstwa, by dotrzymać słowa. Tymczasem Małgorzata dowiaduje się od królowej Elżbiety o klątwie, jaką ta rzuciła z matką na ród Tudorów, czyli swego syna i wnuka, by nie doczekali się żywego męskiego potomka… dalsze losy zdają się potwierdzać działanie rzuconych w gniewie słów.

   Cieszy mnie fakt, że w przypadku książki pani Gregory akcja nie jest widziana oczami żadnej z „głównych” postaci epoki, a właśnie lady Pole. Jest ona postacią tym wdzięczniejszą, że idealnie pokazuje zmienne oblicze władzy obu królów, przeżywając śmierć kolejnych swoich krewnych, będących zagrożeniem dla pozycji obecnego władcy. Sama uczy się od małego, by pozostawać w cieniu, ani jednym słowem nie zdradzając własnych poglądów na sytuację w kraju, która z trudnej komplikuje się przecież coraz bardziej, zwłaszcza w chwili, gdy rozpieszczony od dziecka Henryk VIII próbuje unieważnić swoje małżeństwo pomimo sprzeciwu władzy kościelnej i własnych obywateli, oburzonych takim traktowaniem dobrej królowej i łamaniem obowiązujących dotąd praw i obyczajów. Małgorzatę poznajemy w chwili, gdy jest ona już żoną i matką i towarzyszymy jej przez burzliwe lata. Muszę też stwierdzić, że autorka świetnie oddała zmiany w postawie i charakterze bohaterki, ponieważ na starość staje się ona mniej wrażliwa, twardsza, mniej uległa, ale też… irytująca. O ile przez znaczną większość książki gorąco dopingowałam ją w działaniach, o tyle rosnące zainteresowanie Małgorzaty stanem posiadania, w którym posuwa się aż do tego, że pozbywa się w niechlubny sposób żony syna, nakłaniając zrozpaczoną po śmierci męża kobietę, by oddała jej w opiekę rodzinny majątek przy jednoczesnym kombinowaniu, by nie wydać na jej utrzymanie ani grosza, robi bardzo niemiłe wrażenie – pani akceptuje wnuki, ale ich matki nie chce już widzieć. Przeraża mnie trochę to, jak wiele zbędnego okrucieństwa można tu odnaleźć.

   Akcja, pomimo że żywa i interesująca, szybko staje się przewidywalna, jako że całość zdaje się mieć budowę sinusoidalną – raz powodzenie i ogrom łask króla, raz upadek i poczucie zagrożenia. Z bogactwa w nędzę i z powrotem. Stawia to w kiepskim świetle postać króla, który w swych działaniach wydaje się nie kierować żadną logiką poza „chce mi się”, co jednak nie jest w żadnym wypadku nadużyciem, jako że Henryk VIII z takiego charakteru właśnie był znany. Jako postać w „Klątwie Tudorów” został ujęty w sposób spójny i konkretny, pozwalający zauważyć, jak postępuje u niego skrzywienie na punkcie własnej osoby i narasta mania prześladowcza, trawiąca też jego ojca, co w obliczu faktu, że rzadko jest on bohaterem akcji jest faktem zasługującym na pochwałę. Jednak właśnie ta przewidywalność z czasem wywoływała u mnie uśmiech, gdy wydarzenia biegły dokładnie tak, jak myślałam. Nie mogę jednak powiedzieć, by odbierało to urok całości czy powodowało, że książka była nudna – nie było tak, wręcz przeciwnie, czerpałam przyjemność z czytania do ostatniej strony, ciekawa losów Małgorzaty, królowej Katarzyny i jej córki Marii.

   Moją szczególną uwagę zwrócił motyw wracający co jakiś czas w powieści: pustosząca Anglię regularnie choroba, angielskie poty. Jako że jej objawy są dość spektakularne a ofiara umiera szybko, nie bardzo potrafiłam dopasować ten obraz do jakiejś znanej mi przypadłości, wirusowej czy bakteryjnej. Jak podaje Wikipedia, choroba ta nie występuje współcześnie, nie ma też dowodów na to, że faktycznie istniała, opisują ją jedynie źródła XV-XVI-wieczne. Odgrywa dość istotną rolę w książce, znacząco wpływając na sytuację na dworze królewskim, pojawia się też teoria, że jest oma częścią klątwy, budząc coraz większe niepokoje w państwie, tak, że wręcz czuje się narastające napięcie i wojnę domową wiszącą w powietrzu. Z historii jednak wiemy, że na drugiej żonie Henryka VIII nie skończyły się zmiany osób w roli królowej…

   Moda na książki Philippy Gregory nie skończy się szybko, bo zdecydowanie są one warte spędzanego przy nich czasu. To lekkie, raczej kobiece czytadełka z odpowiednią dozą wiedz historycznej, umiejscowione w czasach najbardziej burzliwych przemian społecznych, w których polityki jest niewiele, za to sporo intryg i opisów ludzkich losów, od radości po tragedie. Wielbicielom cyklu Wojny Kuzynów polecać tego tomu nie muszę, bo zapewne dorwali go ręce jak tylko się ukazał, tym, którzy jeszcze nie czytali, a lubią takie klimaty, polecam zapoznać się z nim jak najszybciej, resztę namawiam do spróbowania, a sama zapisuję pozostałe tomy na liście książek poszukiwanych.

Za egzemplarz recenzencki dziękuję wydawnictwu Książnica.

Dane ogólne:

Tytuł oryginału: The King's Curse

Autor: Philippa Gregory

Wydawnictwo: Książnica

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 552